زنان ،لباس محلی و پوشاك سنتی در زنجان

لباس محلی ، پوشاك سنتی زنان در زنجان ، نوع لباس در شهرستان زنجان به ويژه پوشاك زنان در ضمن سادگي، بسيار زيبا و متنوع است.
سرپوش: براي سر معمولاً از سه نوع پوشش استفاده مي‌شود: ابتدا با پارچه‌اي به نام «پوشن»، روي سر و قوس پيشاني را محكم مي‌بندند، سپس به منظور محافظت از پوشن، «چنه‌آلتي» (زيرچانه) را به سر مي‌بندند. چندالتي از سكه‌هاي قلاب‌دار به هم پيوسته و منجوق‌هاي رنگارنگ تشكيل شده است و از زير چانه تا فرق سر پيچيده مي‌شود. پوشش سوم «ياشماق» (روسوي) است كه براي پوشش دهان، چانه و گردن استفاده مي‌شود.
چرقد: روسري به ابعاد ۵/۱ * ۵/۱ متر است و از پارچه‌ «گوزگوز» يا «حريال» (ابريشم) تهيه مي‌شود. اين سرپوش در روستاهاي آب بر و آستاگل «يايليق» و در روستاي ئيدي بلاغ «آق چرقد» ناميده مي‌شود. زنان جهت حجاب گوشه‌اي از روسري خود را جلوي دهان خود مي‌گيرند كه به آن «ياشماق» گويند.
قره يايليق: روسري به ابعاد ۵/۱*۵/۱ متر است و از پارچه‌هاي مختلف گل‌دار با زمينه‌ مشكي تهيه مي‌شود. اين روسري فقط مورد استفاده زنان روستاي آب بر است.
شال: روسري ابريشمي به ابعاد ۷۰/۱*۵۰/۱ متر است و زنان بالاي بيست و پنج سال آن را به دور سر خود مي‌بستند. اين سرپوش مورد استفاده زنان روستاهاي گنبد و كاروانسرابود. با ذكر اين نكته كه در روستاي كاروانسرا اين سرپوش «پوشن» ناميده مي‌شود.
چادر شب: اين سرپوش را زنان با توجه به توان مالي خويش از پارچه‌هاي رنگي تهيه مي‌كنند. اين سرپوش در روستاي آب بر «چادير»، در روستاهاي گنبد و ئيدي بلاغ «چرشو»، در روستاي اورتا بلاغ «چرشاب»، در روستاي كاروانسرا «چرشاد»، در روستاي دلگي «چارشاب» و در ساير نقاط «چادر ناميده مي‌شود.
روبند: روبند اغلب در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار مي‌گرفت. روبند در ناحيه جلوي چشم باز و در قسمت پيشاني بند، پارچه‌هاي داشت و زنان مي‌توانستند آن را در پشت سر گره بزنند. روبند در روستاي كاروانسرا «اوربند» و در روستاي آب بر
«آغ روبان» ناميده مي‌شود.
كله ياغي: روسري به ابعاد ۵/۱* ۵/۱ از جنس ابريشم است كه در روستاي اورتا بلاغ به هنگام بردن عروس به پيشاني او مي‌بندند.
بالاتنه: پوشش بالاتنه ابتدا «جليزقا» (جليقه) است كه آستين ندارد. نوع آستين‌دار اين پوشش « سل » نام دارد و مورد استفاده متمولين است. معمولاً زير جليزقا «گوينگ» مي‌پوشند. گوينگ اندكي از جليزقا بلند‌تر است و طرح‌هاي متنوع و رنگارنگ دارد. زير گوينگ پوششي به نام «تومان» مي‌پوشند كه دو نوع است: تومان بلند «شليته» نام دارد و معمولاً افراد چهل سال به بالا آن را مي‌پوشند. تومان كوتاه «قصا تومان» نام دارد و مورد استفاده جوانان است.
تن پوش
كوي نك: پيراهني آستين‌دار با دگمه‌هايي در سر دست و يقه‌اي گرد است. اين پيراهن متشكل از دو قسمت بالا تنه و پايين تنه است. نيم تنه اين پيراهن گشاد و طرفين آن از قسمت پايين داراي چاك است. براي تزيين لبه چاك‌ها دور آن را يراق و منجوق مي‌دوزند. بلندي پيراهن جوانان تا روي زانو و بلندي آن در لباس زنان مسن يك وجب بالاي مچ پا است.
تومام (تُنبان): دامن چين‌دار گشادي است و دور تا دور لبه پاييني آن را براي تزيين يراق رنگي مي‌دوزند. تومان در ناحيه كمر با بند پشمي به نام « تومان باغي » محكم مي‌شود. اندازه تومان جوانان كوتاه‌تر از تومان پيرزنان است. تومان را اغلب از پارچه‌هاي حريال، ناصريه تهيه مي‌كنند.
پاچين: پيراهني متشكل از دو قسمت بالا تنه و پايين تنه است. بالا تنه ساده و پايين تنه گشاد و چين‌دار است و تا روي مچ پا مي‌رسد. پوشيدن اين پيراهن سابقاً در روستاي دلگي و گنبد معمول بود.
پسته: جليقه‌اي از پارچه مخملي است  و براي تزيين دور يقه آن را يراق و سكه‌ مي‌دوزند. اگر چه اين جليقه از ناحيه جلو باز است، ولي با سه يا چهار دگمه بر روي هم محكم مي‌شود. اين جليقه در طرفين دو چاك به اندازه تقريبي چهار الي پنج سانتي‌متر دارد. هم‌چنين در قسمت جلوي آن دو جيب كوچك ديده مي‌شود. اين تن‌پوش در روستاي گنبد «جلتقا» و‌ در ساير نقاط «جليقا» ناميده مي‌شود.
يل: كتي آستين‌دار مانند كت‌هاي امروزي از جنس پارچه‌هاي ابريشمي در رنگ‌هاي يك‌دست سنگين است و جيبي در زير بغل براي نگهداري سكه و پول دارد. بلندي يل تا روي كمر مي‌رسد. دور يقه يل را براي تزيين سكه‌دوزي مي‌كردند.
ارخاليق: ارخاليق مانند يل است، با اين تفاوت كه بلندي آن كمي پايين‌تر از كمر مي‌رسد.
شلوار: شلوار معمولاً از پارچه تيره رنگ و ضخيم انتخاب مي‌شود. شلوار ديگري تحت عنوان « نيم ساق » وجود دارد، از اين شلوار در ميهماني‌ها و مسافرت‌ها استفاده مي‌شود. اين شلوار نوعي جوراب شلواري است و در قسمت پا به جوراب مجهز است.
پاپوش در اين منطقه كفش را «اياخ قابي»  ayaxqabi  مي‌ناميدند و داراي انواع مختلف بود:
دوواندي مخملي dovandi maxmali: كفشي پاشنه‌دار، از جنس چرم و تقريباً‌ به شكل پوتين است. اين كفش در مراسم‌ها و مسافرت‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفت.
ابهر اياخ قابسي (كفش ابهري) bharayax.aqabsi: كفشي از جنس چرم با پاشنه بلند است و در شهر همدان ساخته مي‌شود.
شيب رو: نوع ديگري كفش‌ چرمي با پاشنه متوسط است و اغلب در مسافرت‌ها و مراسم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين كفش اغلب مورد استفاده طبقات مرفه جامعه است.
كاليش: نوعي كفش پلاستيكي (رزيني) با پاشنه بسيار كوتاه است و هنوز هم مورد استفاده زنان روستايي قرار دارد.
چاروق: يكي ديگر از پاپوش‌هاي زنان شهري است و داراي زرق و برق و پاشنه است و توسط استادان اين فن در خود شهر زنجان به شكل دمپايي تهيه مي‌شود. كف چاروق از چرم دباغي شده است و رويه آن با نخ‌هاي گلابتون دوخته مي‌شود.
جوراب: پاپوشي از جنس پشم گوسفند است و در نقش‌هاي مختلف توسط خود زنان روستايي بافته مي‌شود.