شهري زير زمين در ايران +تصاوير

جمعیت این شهر بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰، ۵ هزار و ۱۰۰ نفر بوده که این تعداد در فصل کاری متغییر بوده و به ۱۲ هزار نفر نیز افزایش پیدا می‌کند.

* تاریخچه دامنه

نام اولیه این شهر «قهیز» و سپس به «دم‌نِی» و در نهایت به «دامنه» تبدیل می‌شود، دامنه مدت ۱۸ سال است که به شهر تبدیل شده و پیش از آن روستایی با قدمت ۵۰۰ ساله بوده است.

تا پیش از دوران صفوی ایالت باستانی پرتیکان (فریدن فعلی) با مرکزیت قهیز (دامنه کنونی) بوده که پس از حمله مغول‌ها قهیز تخریب شده و در دوره صفوی با نام دم‌نی مجدد شکل ‌می‌گیرد و پیش از حمله افغان‌ها شهری بوده که پس از تخریب کامل و از دوران صفوی به بعد مجدد شکل گرفته و به دامنه معروف می‌شود.

از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری آن می‌توان از حمام قدیمی، محوطه تاریخی تل مادر شاه، امامزادگان دامنه، آبشار پرتیکان و چشمه‌سارها نام برد.

* شهری دو طبقه و منحصر به‌فرد

وجود دست‌کندها و زاغه‌ها در این شهر آن را به شهر دو طبقه معروف کرده است شهری در اعماق زمین؛ قدمت تعدادی از این دست‌کندها به کمتر از ۱۰۰ سال برمی‌گردد و بیشتر جهت نگهداری دام حفر شده‌اند اما تعدادی دیگر دارای قدمتی بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ ساله هستند که جای مطالعه بسیاری دارد.

از خصوصیات معماری این دست‌کندها می‌توان به ورودی سنگی، دالان بسیار طویل، هشتی، محل نگهداری حیوانات سبک و سنگین، حیاط مرکزی که اطراف آن حیاط وجود دارد، حوض، چاه آب، نمازخانه و هواکش اشاره کرد.

از این‌گونه بناها در گذشته‌های دور در مواقع سرما، جنگ و حمله راهزنان یا قحطی به عنوان پناهگاه استفاده می‌شده است که معماری آن اشتباهاتی بسیار نزدیک به خانه‌های دوره صفویه دارد، می‌توان احتمال داد از این مکان‌ها به صورت دائمی مورد استفاده قرار نمی‌گرفته و به صورت موقتی بهره گرفته شده است.

ورودی این بنا تا هشتی ۲۵ متر است که ۱۷ متر آن به صورت سنگ‌چین بوده و جنس بدنه آن دست‌کند است.

قسمت اول که هشتی نام دارد در حقیقت یک حیاط جداکننده بوده و مجزاکننده ورودی‌ها و جهت نگهداری دام مورد استفاده قرار می‌گرفته که فضایی چهار در چهارمتر مساحت داشته و با یک دالان چهار متری وارد حیاط مرکزی (۲۰ متری) می‌شود.

در قسمت مرکزی حیاط مرکزی بنا با مساحت ۲۰ متر قرار گرفته که در چهار طرف آن اتاق‌هایی تعبیه شده است.

این مکان دارای چاه آب و جایگاه نماز بوده که به علت مسائل اعتقادی خود، آنها را بلندتر از سطح زمین می‌ساختند.

جنس مصالح استفاده شده در این بنا به گونه‌ای است که انسان را در فصل زمستان از سرما و در تابستان از گرما محافظت می‌کند.

* اسراری نهفته در دست‌کندها

طی ۱۰۰ سال اخیر در قسمت پایین دیوارها، بخشی جهت نگهداری دام اضافه شده و همچنین با توجه بیشتر به نوع حفاری و دقت در طاقچه‌ها همچنین از روی رنگ دیوارها و نوع کنده‌کاری آن متوجه می‌شویم که قسمت‌هایی در سالیان بعد اضافه شده است که این امر نشان‌دهنده این است که این اماکن در دوره‌های مختلف دستخوش تغییرات حتی در نوع کاربری آن شده‌اند.

اندازه و نوع ساختار متفاوت محل نگهداری دام‌ها حکایت از آن دارد که جایگاه نگهداری دام‌هایی نظیر گاو، گوسفند، بره و اسب متفاوت بوده است.

معماری این بنا بیان‌گر این موضوع است که قسمت سکونت و نگهداری دام از یکدیگر مجزا نبوده و به یکدیگر دسترسی داشتند.

همچنین برخی اتاق‌ها سنگ‌فرش بوده و کف آنها تماما از جنس سنگ است، حفره‌های بزرگ و کوچک موجود در بالای دیوارها حکایت از قرارگیری چراغ‌های قدیمی جهت روشن نگاه داشتن اتاق‌ها دارد که به آنها «پی‌سوز» می‌گفتند.

در قسمت هشتی و در بخش نگهداری دام دو هواکش وجود دارد که جهت تهویه هوا از آن استفاده می‌کردند.

وجود هواکش در قسمت فوقانی اتاق‌ها جهت ایجاد جریان هوا، تهویه همچنین گرفتن رطوبت موجود در فضا بوده است.

در بخش شرقی این فضاها اتاق‌هایی زندگی و سکونت قرار داشته که دارای طاقچه‌ است که قسمت بالا و پایین این اتاق‌‌ها نیز با یکدیگر تفاوت داشته بدین شکل که قسمت بالایی به بیش از ۲۰۰ سال قدمت و قسمت پایینی به کمتر از ۱۰۰ سال نسبت داده شده است.

کف اتاق‌هایی که حائز اهمیت بیشتری بودند به صورت سنگ‌فرش و چراغ‌های آن در دو طرف سقف قرار گرفته است.

از نکات منحصر به فرد این مکان، حفاری صاف سقف و دیوارهای قائمه است در حالی‌ که سقف‌های جدیدتر که طی ۱۰۰ سال اخیر حفاری شده این‌گونه نبوده و حالت هلالی‌شکل هستند.

به صورت معمول این مکان ۱۵ متر پایین‌تر از سطح زمین قرار گرفته و عمق چاه آب موجود در آن ۲۰ متر است که با گذشت زمان این چاه خشک شده است.

بدنه حوض‌ها و چاه آب با استفاده از ملات ساروج (ماده بسیار مقاوم در برابر آب) عایق‌بندی شده است.

لازم به ذکر است که تمامی دست‌کندهای این شهر مربوط به اشخاص بوده و مالکان آنها اشخاص حقیقی هستند که با همکاری این افراد و شهرداری بازسازی شده و تحت نظر میراث‌ فرهنگی اداره می‌شوند.

این بنا طی ۳۰ سال اخیر هیچ تغییری نکرده و از خصوصیات جالب ‌این دست‌کندها شناسایی نوع خاک مرغوبی است که برای این نوع بناها استفاده شده است.

طبق گزارشات اعلام شده تعداد ۱۰۰ الی ۱۵۰ دست‌کند در این شهر موجود است که در حال ثبت در میراث فرهنگی هستند که قدمت تاریخی آنها با یکدیگر متفاوت بوده و قدمت برخی بعضا به ۵۰۰ سال هم می‌رسد.

نکته جالب در برخی دست‌کندهای این شهر دسترسی سریع و مستقیم چند دست‌کند به یکدیگر بوده و از دیگر نکات قابل توجه دیگر دو طبقه بودن برخی از آنها است.

از توجه در معماری این بناها درمی‌یابیم که ساخت بنا و حفاری آن کاملا به شکل دستی و بدون استفاده از هیچ‌گونه دستگاهی صورت گرفته است.

* آثاری که در حال نابودی است

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی و مرمت آثار باستانی این دست‌کندها به علت قدیمی بودن و تعداد زیادشان، آنها را از دیگر دست‌کندها متمایز کرده است.

گفتنی است آماده‌سازی مقدماتی دست‌کند مذکور مبلغی بالغ بر ۳۰۰ ملیون ریال دربرداشته، هر چند کلیه آماده‌سازی‌ها به‌ صورت موقت بوده و نیازمند توجه بیشتری است.

طبق اعلام گزارش کارشناسان این بنا در ایام نوروز تعداد ۵ هزار گردشگر و بازدیدکننده داشته است.

به گزارش فارس دو دست‌کند در این شهر به‌طور کامل تخریب شده و آثاری از آن به جای نمانده است و در صورت عدم رسیدگی به موقع آنها، احتمال از بین رفتن سایر این آثار نیز وجود دارد، بازسازی این‌گونه بناها زمان و هزینه بالایی را در بر دارد و طبق این گزارش نگهداری آنها توسط شهرداری، شورای شهر و میراث فرهنگی تنها در مواردی انگشت‌شمار میسر است و مالکان می‌توانند از طریق شخصی اقدام به بازسازی و نمایش آن داشته باشند و این امر توجه ویژه مسئولان استانی را می‌طلبد چرا که شنیده‌ها حاکی از آن است که برخی از این بناها ۵۰ سال به صورت خاموش و بسته مانده‌اند و در صوت عدم توجه، این بناهای تاریخی ارزشمند به مرور زمان با خاک یکسان شده و فراموش می‌شوند.

منبع: فارس – واكنش

• آیا میدانید \”ایرفورس وان\” چیست؟!
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۴)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۳)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۲)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۱)
• یک کانگورو و عکس سلفی با میترا حجار در خارج از کشور!
• تصاویر غافلگیرانه احسان علیخانی در اکران خصوصی یک فیلم
• تابحال نظیرش را ندیده اید ! کف پارتی ؟!